Γράφει η Ηώ Πασίδη-Κροντήρη
Στις αρχές του 20ου αιώνα ο Άγγλος γεωγράφος και αναλυτής Sir Halford John Mackinder θεώρησε ότι «κυρίαρχος του πλανήτη» θα είναι αυτός που θα έχει υπό τον έλεγχό του την «καρδιά της γης» (Heartland), αναφερόμενος στη Ρωσία. Λίγο αργότερα, ο Αμερικανός μελετητής Nicholas J. Spykman υποστήριξε με σχετική θεωρία του πως θα πρέπει να υπάρχει ένα «ανάχωμα» μπροστά από τη Ρωσία, ελεγχόμενο από την Αμερική, έτσι ώστε να είναι αδύνατη η προέλαση της Ρωσίας και η επικράτησή της στην Ευρώπη και στην Ασία βάσει του δόγματος Mackinder.
Πώς, όμως, φτάνει κανείς στον συσχετισμό των θεωριών Mackinder και Spykman με τη στάση της Ρωσίας σήμερα;
Ο Mackinder επικεντρώθηκε ιδιαίτερα στη γεωστρατηγική σημασία των εδαφικών μαζών σε αντίθεση με τον θαλάσσιο χώρο, προτείνοντας τη διαίρεση του παγκόσμιου χώρου σε συγκεκριμένες περιοχές και ζώνες. Η σημαντικότερη περιοχή – ζώνη είναι η Πλανητική Νήσος (World Island), η οποία αποτελείται από την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική, που συνδέονται χερσαία μεταξύ τους και βρέχονται από θάλασσα κατά μήκος της ακτογραμμής τους.
Η Αξονική Περιοχή (Pivot Area), η οποία αργότερα ονομάστηκε «Κεντρική Γη» ή «καρδιά της γης» (Heartland) είναι μια περιοχή με εξέχουσα σημασία, αφού ο έλεγχος αυτής συνιστά το κλειδί για την παγκόσμια κυριαρχία και εκτείνεται από τον ποταμό Βόλγα έως τον ποταμό Γιανγκ – Τσέ και από τα Ιμαλάια έως την Αρκτική. Η εν λόγω περιοχή είναι γεωπολιτικά ενιαία και δεν έχει επαφή με ανοιχτή θάλασσα, ενώ οι νομαδικοί λαοί που την κατοικούσαν κατά καιρούς προσπαθούσαν να φτάσουν στη θάλασσα, ασκώντας μεγάλη πίεση στα κράτη που βρίσκονταν περιμετρικά της Ευρώπης και της Ασίας. Η «καρδιά της γης» περιλαμβάνει εδαφικές μάζες με γεωγραφικό βάθος, οι οποίες έχουν εύκολη πρόσβαση σε διώρυγες, στενά, οικονομικά εκμεταλλεύσιμους ποταμούς και βιομηχανικά αναπτυγμένες περιοχές. Την εποχή του Mackinder η Αξονική Περιοχή καταλαμβανόταν από τη Ρωσική Αυτοκρατορία και τη Σοβιετική Ένωση.
Έξω από την προαναφερθείσα ζώνη σε ένα μεγάλο Εσωτερικό Ημιδακτύλιο (Margical ή Inner Crescent) βρίσκονται η Γερμανία, η Αυστρία, η Τουρκία, η Ινδία και η Κίνα, που εφάπτονται στα σύνορα της Αξονικής Περιοχής. Τα ηπειρωτικά αυτά κράτη έχουν άμεση πρόσβαση στη θάλασσα και έχουν, συνεπώς, θαλάσσια αλλά και χερσαία ισχύ. Μάλιστα, ο Εσωτερικός Ημιδακτύλιος συνιστά πρόδρομο του Κρηπιδώματος (Rimland), που εισάγεται και αναλύεται αργότερα από τον Spykman.
Τέλος, ακολουθεί ο Εξωτερικός Δακτύλιος ή δακτύλιος των εξωτερικών ηπείρων (Outer Crescent), όπου βρίσκονται οι νήσοι αλλά και οι υπερπόντιες ήπειροι και περιοχές, όπως η Βρετανία, η Νότια Αφρική, η Αυστραλία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς και η Ιαπωνία.
Στη βάση όλων αυτών, ο Mackinder υποστήριξε πως, εάν ένα κράτος ή μια συμμαχία κρατών είχε υπό τον έλεγχό της την Πλανητική Νήσο και ιδιαίτερα την Αξονική Περιοχή, θα μπορούσε να επηρεάσει σημαντικά την παγκόσμια πολιτική. Συγκεκριμένα, αναφέρει στο βιβλίο του «Δημοκρατικά Ιδεώδη και Πραγματικότητα» : «Όποιος κυβερνά την ανατολική Ευρώπη, κυβερνά την Αξονική Περιοχή. Όποιος κυβερνά την Αξονική Περιοχή, κυβερνά την Πλανητική Νήσο. Όποιος κυβερνά την Πλανητική Νήσο, κυβερνά ολόκληρο τον Κόσμο».
Θεωρούνταν, λοιπόν, βάσει των συλλογισμών του Mackinder πως η Μεγάλη Βρετανία έπρεπε να επεμβαίνει στην ηπειρωτική τάξη των πραγμάτων, προκειμένου να υπάρχει ισορροπία δυνάμεων στην Ευρώπη και στην Ασία αλλά και για να μην ενωθεί η Κεντρική Ευρώπη κάτω από ένα κράτος ή μια συμμαχία κρατών. Η βρετανική τακτική «διαίρει και βασίλευε» βασιζόταν στο παραπάνω σκεπτικό και μάλιστα ήδη από τον 16ο αιώνα, όταν η Βρετανία είχε αναλάβει τον ρόλο του εξισορροπητή, προσπαθώντας να επηρεάσει την κατανομή ισχύος, έτσι ώστε κανένα κράτος να μην μπορέσει να επικρατήσει στην ηπειρωτική τάξη των πραγμάτων. Παρατηρείται, επίσης, πως και κατά τη μεταπολεμική περίοδο η Βρετανία απέφυγε κάθε μορφής συμμαχία στον ηπειρωτικό χώρο, γεγονός που αποδίδεται στην επιφυλακτική στάση της απέναντι στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Ο Spykman, αντιθέτως, υποβάθμισε την αντιπαράθεση ναυτικών και ηπειρωτικών δυνάμεων, προσπαθώντας να αποδώσει πληρέστερα τον τρόπο εξέλιξης της κατανομής ισχύος, των συμμαχιών και των συγκρούσεων στην Ευρώπη και στην Ασία. Ουσιαστικά, επικεντρώθηκε στην ανάδειξη του ρόλου των ΗΠΑ στις περιοχές από τη Δυτική Ευρώπη, τα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή έως την Κίνα και την Ιαπωνία. Με αυτόν τον τρόπο, τόνισε τη σημασία της κατανομής ισχύος στον χώρο περιμετρικά της Ευρώπης και της Ασίας και προδιέγραψε τον ρόλο των ΗΠΑ στη διεθνή κοινότητα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έως και σήμερα, όπως διατυπώθηκε αργότερα και από τον George Kennan.
Επιπλέον, θεώρησε ότι η περιοχή του Εσωτερικού Δακτυλίου, την οποία μετονόμασε σε Κρηπίδωμα (Rimland), έχει εξέχουσα σημασία, καθώς θεωρείται το κλειδί για την παγκόσμια δύναμη. Σύμφωνα με τον Spykman, η Κεντρική Γη αδυνατεί να δημιουργήσει τα απαραίτητα δίκτυα για την επικοινωνία της με τα υπόλοιπα κράτη, εξαιτίας της απομόνωσής της, η οποία της προσφέρει αφενός ασφάλεια από ενδεχόμενες επιθέσεις, την καθιστά αφετέρου αδύναμη στην επικοινωνία για εισροή και εκροή πόρων. Όμως, τα κράτη που βρίσκονται στο Κρηπίδωμα υπερτερούν της Κεντρικής Γης για αυτόν ακριβώς τον λόγο, επειδή, έχουν, δηλαδή, μεγαλύτερη επαφή με τα υπόλοιπα κράτη μέσω χερσαίων αλλά και θαλάσσιων δρόμων που κατέχουν.
Ουσιαστικά, οι δύο θεωρίες δεν συγκρούονται ολοκληρωτικά, όπως λανθασμένα έχει ειπωθεί, καθώς η ανάλυση του Spykman αποδέχεται τις εκτιμήσεις του Mackinder για τους πόλους ισχύος στην Ευρώπη και στην Ασία και συμπεριλαμβάνει τον γεωπολιτικό χώρο που περιγράφει ο Mackinder. Ωστόσο, ο Spykman αποδίδει πολύ μεγαλύτερη σημασία στον Εσωτερικό Δακτύλιο και όχι στην Κεντρική Γη και αυτό ακριβώς είναι το σημείο που οι δύο θεωρίες έρχονται σε ρήξη. Όπως το διατύπωσε συνοπτικά και ο ίδιος ο αμερικανός μελετητής : «Όποιος ελέγχει το Κρηπίδωμα, εξουσιάζει την Ευρασία και όποιος εξουσιάζει την Ευρασία ελέγχει το πεπρωμένο του κόσμου».
Και πώς σχετίζονται, λοιπόν, όλα αυτά με τη Ρωσία;
Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η Γερμανία αποφάσισε να επιτεθεί στη Ρωσία υιοθετώντας το δόγμα του Mackinder και θεωρώντας πως, εάν καταλάμβανε τη Ρωσία (Πλανητική Νήσο), θα κυριαρχούσε στον πλανήτη, δεδομένου ότι υπερτερούσε και στη θάλασσα. Στη συνέχεια, το 1989 με την κατάρρευση του κομμουνισμού, οι πρώην χώρες της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών ανεξαρτητοποιήθηκαν και το 1995 η Ρωσία και η Αμερική συμφώνησαν για γεωπολιτικούς λόγους τη μη επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά. Η Αμερική, όμως, αθέτησε την εν λόγω συμφωνία, καθώς στις 12 Μαρτίου 1999 εισήλθαν στο ΝΑΤΟ η Τσεχία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, στις 29 Μαρτίου 2004 η Βουλγαρία, η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Ρουμανία, η Σλοβακία και η Σλοβενία, στις 1 Απριλίου 2009 η Αλβανία και η Κροατία, στις 5 Ιουνίου 2017 το Μαυροβούνιο και στις 27 Μαρτίου 2020 η Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας.
Μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 και τη νέα απειλή της τρομοκρατίας, οι ΗΠΑ εισέβαλαν στο Αφγανιστάν κυνηγώντας τον Οσάμα Μπιν Λάντεν, στη συνέχεια ακολούθησε η εισβολή στο Ιράκ για τα πυρηνικά του Σαντάμ Χουσεΐν, η πτώση του Καντάφι στη Λιβύη και ο πόλεμος στη Συρία. Σύμφωνα με εκτιμήσεις αναλυτών, όλοι αυτοί οι πόλεμοι σχεδιάστηκαν από τους Άγγλους και τους Αμερικανούς, αποσκοπώντας στη διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ρωσίας. Στο Αφγανιστάν, συγκεκριμένα, οι Άγγλοι και οι Αμερικανοί οδήγησαν την ελεγχόμενη από αυτούς τρομοκρατία προς τη Συρία, έτσι ώστε να εξοντώσουν τον Άσσαντ. Ουσιαστικά, όμως, δεν στόχευαν τον Άσσαντ, αλλά τη Ρωσία, διότι ο πατέρας του Άσσαντ είχε παραχωρήσει στη Ρωσία ναυτική βάση στο Ταρτούς της Συρίας και οι Αγγλο – Αμερικανοί ήθελαν να διώξουν τη Ρωσία από τη Μεσόγειο!
Ωστόσο, η Ρωσία εξάλειψε την απειλή της τρομοκρατίας, καθώς διακυβευόταν η παρουσία της στη Μεσόγειο και συνακόλουθα στο διεθνές στερέωμα. Οι Άγγλοι και οι Αμερικανοί, βέβαια, κατάφεραν να πετύχουν εν μέρει τους στόχους τους, καθώς διέσπασαν τη συνοχή της Ευρώπης με τους μετανάστες, οι οποίοι προήλθαν από τους συνεχείς πολέμους.
Τώρα όσον αφορά στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Ρωσία είχε διασφαλίσει τα σύνορά της ανατολικά με χώρες, όπως η Κίνα, η Μογγολία, το Καζακστάν, η Γεωργία και η Λευκορωσία, με τις οποίες είχε φιλικές σχέσεις. Όμως, με την Ουκρανία ανέκυπτε το θέμα πως οι επιθέσεις που δέχτηκε η Ρωσία από τον Χίτλερ κατά τη διάρκεια του πολέμου έγιναν κυρίως μέσα από την Ουκρανία. Ο Χίτλερ πλησίασε στη Μόσχα και εάν την καταλάμβανε, θα κατέρρεε ολόκληρη η χώρα. Τα γεγονότα αυτά απετέλεσαν για τη Ρωσία την αιτία της παράνομης εισβολής της στην Ουκρανία!
Πού αποσκοπεί πλέον η Ρωσία;
Πέραν του οράματος για την αναβίωση της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, όπως έχει προαναφερθεί σε προηγούμενες σχετικές αναλύσεις, στοχεύει στη διάλυση του ουκρανικού στρατού, στην εξασφάλιση όλων των εδαφών κοντά στα σύνορά της, τα οποία, προφανώς, θα ελέγχει με δικά της στρατεύματα αλλά και στην τοποθέτηση μιας άλλης κυβέρνησης στην Ουκρανία, η οποία πολύ πιθανόν να αποτελέσει το πιόνι που, μεταξύ άλλων, θα υπακούει στο δόγμα της Ρωσίας για τη μη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ…
ΠΗΓΗ: pollsandpolitics.gr
